IKEA-effect

Het IKEA-effect: de denkfout of cognitive bias die is vernoemd naar de populaire Zweedse meubelgigant. Het IKEA-effect is de neiging van mensen om een voorwerp of product meer te waarderen als ze deze zelf maken (of samenstellen). Het IKEA-effect toont aan dat je meer waarde hecht aan je eigen creaties, zelfs voor alledaagse producten. Hoe meer je betrokken bent bij het creëren van iets, hoe meer je het eindproduct waardeert. Iets zelf bouwen is een van de redenen waarom IKEA zo succesvol en populair is.

Literatuur toont aan dat het voltooien van dingen een fundamentele menselijke behoefte is. En dat bereik je door (met succes) resultaten te behalen in je omgeving. Eén manier waarop je dit doel bereikt, is het voltooien/bouwen van producten. Want na het voltooien van die taak waar je energie insteekt, waardeer je het resultaat van je werk; een creatie die helemaal af is. Het psychologische proces waarbij arbeid/werk tot waardering leidt, vraagt wél om een belangrijke factor: de mate waarin het werk succesvol is. Dat betekent ook dat het IKEA-effect verdwijnt wanneer je de creatie moet afbreken of niet afmaakt.

Het IKEA-effect lijkt op een andere denkfout genoemd het endowment effect of bezitseffect. Bij deze denkfout hebben mensen de neiging om voorwerpen meer te waarderen als ze ze bezitten, of zelfs als ze een gevoel van eigenaarschap hebben. Het IKEA-effect verschilt hierin dat het echt vraagt dat iemand iets zelf maakt of samenstelt.

De naam IKEA-effect is geïntroduceerd door Michael Norton, Daniel Mochon en Dan Ariely toen ze in 2012 in hun artikel spraken over het beroemde voorbeeld van het IKEA effect: de cake mix. Toen deze cake mixes oorspronkelijk werden geïntroduceerd in de jaren 50, deden ze het helemaal niet goed. Klanten vonden dat ze het bakken te gemakkelijk maakten. Nadat de producenten de cake mix veranderden, zodat er ook een vers ei aan toegevoegd moest worden, werden ze pas populair.

Voorbeelden van het IKEA-effect
Er zijn genoeg bedrijven die consumenten hun eigen producten laten creëren en ontwerpen, zoals T-shirts en koffiemokken, maar denk ook zeker aan het bakken van je eigen taart, of het in elkaar zetten van LEGO en IKEA-producten. En wat ben je trots en blij wanneer je het succesvol in elkaar hebt gezet. En dat gevoel is het resultaat van het IKEA-effect.
Een voorbeeld is Hello Fresh, waarbij de klant maaltijdpakketten krijgt toegestuurd met het recept en de ingrediënten. Doordat de klant zelf de maaltijd kookt, steken ze energie in het bereiden van de maaltijd en treedt het IKEA-effect op.

Een ander voorbeeld is het innovatie platform, LEGO IDEAS, waarbij klanten de kans hebben hun eigen LEGO productontwerpen te laten maken. Hiermee wordt de LEGO community meer betrokken bij het maak en creatieproces van LEGO.

Steeds meer merken maken gebruik van het IKEA-effect om klanten aan zich te binden. Ook Nike is hierin gestapt met het Nike by you concept, waar je op de website je Nike schoen zelf kan customizen.
Het IKEA-effect laat zien dat door consumenten aan te moedigen iets zelf te maken, ze het eerder waardevol zullen vinden. Klanten willen bij het proces betrokken zijn en zich niet buitengesloten voelen.