Boeken over gedragpyschologie en cognitive biases

Een makkelijke manier om meer over cognitive biases en gedragsbeïnvloeding te leren, is om mijn blog en Instagram te volgen. Voor een beetje meer verdieping zal ik met jullie delen waar ik de kennis vandaan heb gehaald. Ik bespaar jullie de wetenschappelijke artikelen, en deel vooral een paar toegankelijke boeken.

Thinking fast and slow, Daniel Kahneman

Daniel Kahneman is een van de meest invloedrijke psychologen ter wereld. In 2002 kreeg hij de Nobelprijs voor de Economie voor zijn onderzoek met Amos Tversky naar hoe mensen denken en beslissingen nemen.

Zijn gedachtegoed heeft diepgaand effect gehad op vele terreinen, onder andere economie, geneeskunde en politiek. Thinking fast and slow (in NL: Ons feilbaar denken) brengt al die jaren onderzoek en wetenschap in één boek samen, en staat vol met psychologische verklaringen voor het irrationele gedrag van mensen. In dit boek beschrijft Kahneman zijn theorie over de 2 systemen waar vanuit ieder mens acteert.

Systeem 1 werkt automatisch en snel op basis van indrukken, ingevingen, intenties en gevoelens. Het gebruik van Systeem 1 kost weinig inspanning en kan moeilijk onder controle gehouden worden. Systeem 1 is de plek waar onze cognitive biases en gedachtenpaadjes aan het werk zijn.

Systeem 2 zorgt voor bewuste aandacht voor mentale inspanning, het rationele. Dit kost energie en wordt gebruikt om indrukken van systeem 1 te onderdrukken wat zorgt voor zelfbeheersing.

Nudge, Richard H. Thaler en Cass R. Sunstein

In het boek Nudge (‘een zetje geven’) beschrijven Nobelprijswinnaar Richard Thaler en Cass Sunstein de kracht van een goede keuze architectuur om mensen ertoe te bewegen om juiste keuzes te maken. Mensen zijn niet honderd procent rationeel en hebben daarom vaak een extra zetje (nudge) nodig om de voor hen meest voordelige keuze te maken. Het boek beschrijft het principe van nudging en hoe de keuze architectuur opgebouwd dient te worden.

De keuze architectuur bestaat uit zes principes en door deze te gebruiken of in acht te nemen kan een organisatie of instelling mensen nudgen om de juiste keuze te maken. Deze zes principes zijn: prikkels (1), kaderen (2), de default (3), feedback geven (4), uitgaan van menselijke error (5) en structuur bieden voor complexe keuzes (6). Het boek eindigt hoe deze principes toegepast (kunnen) worden in geldmarkten, de economie en gezondheidszorg.

Geld en gedrag, Dan Ariely

Geld knoeit met ons hoofd. We gaan er minder rationeel mee om dan we denken: zo vallen we ten prooi aan te veel kleine uitgaven, kennen we de valkuil van budgetten niet en overschatten we bijvoorbeeld de verkoopwaarde van ons huis. Dan Ariely –hoogleraar psychologie en gedragseconomie - geeft samen met Jeff Kreisler de nieuwste inzichten over de psychologie van geld.

Met veel anekdotes, humor en scherpe adviezen onderzoeken ze herkenbare financiële situaties en laten ze zien welke denkfouten we daarbij vaak maken. In dit boek worden gedachtenpaadjes toegepast op hoe we met geld omgaan. Ze ontkrachten verkeerde aannames over de relatie tussen onze hersenen en geld en leggen uit hoe we onze irrationele basisinstincten onder controle kunnen krijgen. Dit boek geeft de praktische tools die je nodig hebt om je financiële keuzes te begrijpen en te verbeteren, slimmer uit te geven en te sparen. Laat de psychologie van geld in je voordeel werken!

Het bromvliegeffect, Eva den Goede en Tim den Heijer

Het bromvliegeffect is vernoemd naar het vliegje dat in de heren WC’s op Schiphol is geplakt om ervoor te zorgen dat de mannen beter richten (en dus de schoonmakers minder hoeven op te ruimen). Door Nobelprijswinnaar Thaler ook wel een nudge genoemd: een kleine verandering in de omgeving die het gewenste gedrag makkelijker, leuker of vanzelfsprekender maakt. Het richten op het vliegje is niet de uitkomst van een bewust denkproces, maar lijkt vanzelf te gaan.

Als iets schijnbaar kleins ongemerkt grote invloed heeft op ons gedrag noemen de schrijvers Eva van den Broek en Tim den Heijer dat het bromvliegeffect. Ze beschrijven in het boek de vele verschillende bromvliegen die er zijn, geven er alledaagse voorbeelden bij en verwijzen ook naar de wetenschappelijke basis van deze bromvliegeffecten. De bromvliegeffecten worden door mij beschreven als de gedachtenpaadjes. Het boek leest lekker weg en in de bijbehorende Het Bromvliegeffect podcasts van BNR komen de auteurs zelf aan het woord en geven ze mooie aanvullingen op het boek.